گوهر خود را هویدا کن کمال این است و بس

خویش را در خویش پیدا کن کمال این است و بس

(میرزا حبیب خراسانی)

شرق تاثیری شگرف بر اندیشه و نظریه های یونگ داشته است. وحدت بنیادین عالم، در عین تکثر و جلوه ها و تضادهای ظاهری، بن مایه فکر و فرهنگ عرفانی شرق از هزاران سال پیش تا کنون بوده است. هنودوها، آتمن را حقیقت وجود آدمی می دانند، آتمن همان خود واقعی است. همان ذره ای که خود عین حقیقت جهان یا برهمن است. در مسیر خودشناسی، شناخت آتمن نخستین قدم است. آتمن آن بخش نادیدنی و خدایی و جوهره و حقیقت وجود آدمی است و در عین حال با آن حقیقت یگانه جهان یکی است. یونگ نیز خویشتن را حقیقت روان آدمی می داند و همانند هنودوها آن را خدای درون می نامد(مجموعه آثار -7- پ 399).

1- خویشتن بزرگ ترین نیروی روان است و در عمیق ترین لایه های ناخودآگاه قرار دارد. خویشتن، کهن الگوی تمامیت و یکپارچگی و وحدت ابعاد مختلف و متضاد روان: وحدت خودآگاه و ناخودآگاه، جنبه های مردانه و نه، خیر وشر است. خویشتن نه تنها هسته و مرکز روان است، بلکه کل ماهیت روانی ما یعنی خودآگاه و ناخودآگاه را در بر گرفته و سامان می بخشد. خویشتن است که باعث تجلی شخصیت به عنوان یک کل یکپارچه می شود.

2-خویشتن در رویا بصورت شخصیت برتر مانند پادشاه، قهرمان، پیامبر و ناجی یا نمادهای تمامیت مانند دایره، مربع نمایان می شود و با ماندالا نشان داده می شود.

3- خویشتن تعریفی بسیار وسیع تر از کهن الگو دارد و مانند کهن الگوی کهن الگوها عمل می کند. منبع گرایش به سمت کمال و تعالی در آدمی است و در این مسیر، سایر کهن الگوها را نیز بکار می گیرد و سازمان دهی می کند.

4- خویشتن هم هدف رشد روانی و هم سازمان دهنده آن است.

یونگ می گوید: "خویشتن هدف زندگی ماست. زیرا کاملترین بیان آن ترکیب واقعی است که تفرد می نامیم". خویشتن، درجه ای است که با طی طریق می توان بدان متحقق شد. صرف دانستن این نکته که خویشتنی هست و حقیقت وجود آدمی است، تغییرچندانی در روند رشد بوجود نمی آورد. باید بسوی خویشتن گام برداشت. این سفر بسوی خویشتن را یونگ فرآیند فردییت نامیده است.

فرآیند فردییت، بطور خلاصه پیراستن روان از نقاب ها، پذیرفتن تضادها، روبرو شدن با سایه و نیمه تاریک وجود و پذیرش آن و آشتی با جنبه های مردانه و نه روان است.

گام برداشتن در مسیر تفرد بسیار مشکل و گاهی دردآور است. مستم رویارویی و پذیرش بسیاری از جنبه های منفی شخصیت و عبور از تاریکخانه ها و گیر و گرفت های روح است که معمولا ترجیح می دهیم با فرافکنی و انکار خود را مبرا از آنها بدانیم.